Khi đô thị hoá nhanh chóng, hệ thống giao thông thông minh (ITS) trở thành chìa khóa để giải quyết những vấn đề nan giải như ùn tắc, tai nạn và ô nhiễm. Vậy ITS là gì và vì sao lại được coi trọng đến vậy? 

Với sự kết hợp của AI trong giao thông, IoT và dữ liệu lớn, ITS mang đến những lợi ích của ITS vượt trội cho đô thị và người dân, từ việc rút ngắn thời gian di chuyển đến nâng cao an toàn và giảm thiểu khí thải.

1. ITS là gì?

ITS – Intelligent Transportation Systems, hay còn gọi là hệ thống giao thông thông minh, là sự tích hợp công nghệ tiên tiến vào mạng lưới di chuyển của con người. ITS cho phép các phương tiện và hạ tầng trao đổi dữ liệu thời gian thực, từ đó hệ thống đưa ra quyết định nhanh chóng và chính xác. Đây là một sự thay đổi mang tính cách mạng trong quản lý đô thị, khi mà trước đây, con người phải phụ thuộc vào sự phản ứng chậm chạp của hạ tầng truyền thống.

Hãy hình dung một thành phố mà ở đó đèn giao thông có thể thay đổi chu kỳ theo từng giây dựa trên mật độ xe. Một chiếc xe buýt có thể tự động cập bến đúng vị trí mà không cần nhiều thao tác thủ công. Những viễn cảnh này từng chỉ tồn tại trong các bộ phim khoa học viễn tưởng, nhưng giờ đây chúng đã và đang được ITS hiện thực hóa. 

Sự kết nối này không chỉ giúp hệ thống vận hành nhịp nhàng mà còn tạo nên một mạng lưới giao thông mang tính cộng hưởng, nơi mọi thành phần đều liên quan chặt chẽ với nhau.

Hệ thống giao thông thông minh ITS là sự thay đổi mang tính cách mạng trong quản lý đô thị - Ảnh: Internet

Cốt lõi của ITS chính là sự kết nối. Phương tiện có thể giao tiếp với nhau thông qua công nghệ V2V (Vehicle to Vehicle) và kết nối với hạ tầng bằng V2I (Vehicle to Infrastructure). Song song với đó, hệ thống cảm biến, AI camera và các công cụ phân tích dữ liệu hoạt động liên tục để giám sát tình trạng đường sá, điều phối lưu lượng và dự đoán nguy cơ tai nạn. Đây chính là nền tảng để xây dựng một hệ thống giao thông thông minh, linh hoạt và hiệu quả, giúp nâng cao trải nghiệm di chuyển của hàng triệu người mỗi ngày.

2. Lợi ích của ITS đối với đô thị và người dân

Một trong những thắc mắc thường gặp khi nhắc đến giao thông thông minh là: lợi ích của ITS cụ thể như thế nào và ai sẽ được hưởng lợi từ hệ thống này? Câu trả lời không chỉ nằm ở phạm vi cá nhân mà còn mở rộng đến quy mô đô thị và cả xã hội. Với các nhà quản lý đô thị, ITS mang lại sự thay đổi trong cách tiếp cận vấn đề. Thay vì chỉ phản ứng một cách thụ động khi tình trạng ùn tắc đã xảy ra, họ có thể chủ động dự đoán và ngăn chặn trước khi sự việc trở nên nghiêm trọng. 

Nhờ hệ thống dữ liệu thời gian thực, mọi quyết định từ điều phối đèn giao thông đến phân bổ phương tiện công cộng đều trở nên chính xác và tối ưu hơn. Điều này cũng đồng nghĩa với việc ngân sách được sử dụng hiệu quả, giảm bớt lãng phí từ những khoản đầu tư không cần thiết.

Lợi ích của ITS có ảnh hưởng trong cả kinh tế, xã hội và môi trường - Ảnh: Internet

Đối với người dân, ITS đem đến trải nghiệm di chuyển thoải mái và tiện lợi hơn bao giờ hết. Người lái xe không còn phải loay hoay tìm đường trong tình trạng kẹt xe kéo dài, bởi hệ thống định tuyến thông minh sẽ chỉ ra con đường tối ưu nhất trong từng thời điểm. 

Việc di chuyển thuận lợi đồng nghĩa với việc tiết kiệm thời gian, giảm tiêu hao nhiên liệu và hạn chế hao mòn phương tiện. Bên cạnh đó, các giải pháp cảnh báo sớm của ITS góp phần giảm thiểu tai nạn, bảo vệ an toàn tính mạng cho cả người lái lẫn người đi đường. 

Một lợi ích khác mang tính cộng đồng chính là sự cải thiện môi trường sống. Khi giao thông trơn tru, lượng khí thải CO₂ cũng giảm đi đáng kể, tiếng ồn giảm xuống, và đô thị trở nên xanh – sạch – đáng sống hơn.

Có thể nói, ITS mang lại những lợi ích to lớn cả về kinh tế, xã hội lẫn môi trường. Nó giúp các thành phố trở nên đáng sống hơn, đồng thời mở ra một tương lai nơi giao thông không còn là nỗi ám ảnh của người dân đô thị.

3. AI trong giao thông – “bộ não” của hệ thống thông minh

Nếu cảm biến và camera là “đôi mắt” của ITS, thì AI trong giao thông chính là “bộ não”. Trí tuệ nhân tạo cho phép hệ thống xử lý hàng tỷ dữ liệu từ phương tiện và hạ tầng, sau đó đưa ra quyết định theo thời gian thực.

Kỷ nguyên số 4.0 mở ra tiềm năng của AI trong giao thông - Ảnh: Internet

Ví dụ, AI có thể phân tích hình ảnh từ camera giao thông để phát hiện va chạm ngay khi vừa xảy ra và tự động gửi cảnh báo đến cơ quan chức năng. Hoặc trong giờ cao điểm, AI sẽ điều chỉnh chu kỳ đèn xanh – đỏ nhằm giảm ùn tắc tại các nút giao quan trọng. Tương lai, khi xe tự lái trở thành xu hướng phổ biến, AI sẽ còn đóng vai trò quan trọng hơn nữa trong việc điều phối lưu lượng, giảm thiểu va chạm và tối ưu năng lượng.

Đây cũng là minh chứng rõ ràng cho việc AI trong giao thông không chỉ là công nghệ phụ trợ, mà là nền tảng giúp ITS phát huy tối đa hiệu quả.

Xem thêm bài viết: 6 Ứng dụng AI mang tính cách mạng trong Giao thông

4. Thành phần cốt lõi của hệ thống ITS

Để hiểu rõ ITS là gì, cần phân tích những thành phần cốt lõi cấu thành nên hệ thống này. Trước hết là mạng lưới cảm biến hạ tầng, được gắn trong đường phố, đèn tín hiệu và cầu vượt. Các thiết bị này bao gồm cảm biến từ tính, camera hồng ngoại, radar và hệ thống nhận diện hình ảnh, cho phép đo đạc chính xác lưu lượng, tốc độ và mật độ phương tiện.

Song song với đó, mỗi phương tiện cũng được trang bị cảm biến và thiết bị GPS, RFID hay công cụ chẩn đoán động cơ. Các dữ liệu này không chỉ phục vụ người lái mà còn giúp thành phố quản lý đội xe, theo dõi hành vi di chuyển và lên kế hoạch bảo dưỡng kịp thời.

Tuy nhiên, cảm biến chỉ là phần bề nổi. Yếu tố quyết định sức mạnh của giao thông thông minh chính là sự kết hợp giữa IoT, AI và Big Data. Nhờ khả năng kết nối và xử lý dữ liệu khổng lồ, ITS có thể biến thông tin thô thành quyết định hành động, từ đó điều phối luồng giao thông một cách hiệu quả.

Các kỹ sư ELCOM nghiên cứu công nghệ lõi của ITS tại Trung tâm R&D - Ảnh: ELCOM

5. Cách ITS hoạt động trong thực tế

Quy trình vận hành của ITS xoay quanh trung tâm điều hành giao thông. Dữ liệu từ hàng nghìn cảm biến và thiết bị IoT được truyền về trung tâm. Tại đây, AI tiến hành phân tích và dự đoán. Hệ thống có thể nhanh chóng xác định điểm nóng có nguy cơ ùn tắc, điều chỉnh tín hiệu đèn giao thông, cung cấp chỉ dẫn tuyến đường tối ưu hoặc gửi cảnh báo sớm cho tài xế.

Điểm đặc biệt của ITS là khả năng phản ứng thời gian thực. Trong vòng vài giây, dữ liệu được thu thập, truyền đi, xử lý và biến thành hành động cụ thể. Điều này giúp giao thông không còn vận hành một cách chậm chạp mà trở thành một hệ thống sống, thông minh và năng động. Thay vì chờ đợi sự can thiệp từ con người, ITS có thể tự động điều phối và tối ưu hóa hoạt động, đảm bảo an toàn và hiệu quả.

Hệ sinh thái giao thông thông minh ITS do ELCOM triển khai tại tuyến cao tốc Nha Trang - Cam Lâm - Ảnh: ELCOM

6. Ứng dụng thực tế của giao thông thông minh

Ngày nay, nhiều thành phố trên thế giới đã áp dụng ITS và đạt được những thành công rõ rệt. Hệ thống quản lý giao thông thông minh giúp tín hiệu đèn thích ứng theo mật độ phương tiện, nhờ đó giảm ùn tắc tới 30%. Các phương tiện được kết nối thông qua V2V và V2I có khả năng cảnh báo nhau về nguy cơ va chạm, giảm thiểu số vụ tai nạn giao thông nghiêm trọng. Người dân cũng được hưởng lợi khi có thể cập nhật tuyến đường, thời gian đến của phương tiện công cộng ngay trên điện thoại di động, từ đó lên kế hoạch di chuyển hợp lý hơn.

Bên cạnh đó, ITS còn đem lại nhiều cải tiến đáng kể khác như hệ thống thu phí tự động không dừng, công nghệ phát hiện ổ gà và điều kiện đường xấu, hay dịch vụ thanh toán đa phương tiện không tiếp xúc. Những ứng dụng này cho thấy giao thông thông minh không chỉ là lý thuyết mà đã thực sự hiện diện trong cuộc sống hàng ngày của chúng ta.

Nhiều thành phố trên thế giới đã áp dụng thành công ITS - Ảnh: Internet

7. Tương lai của ITS và vai trò của tiêu chuẩn quốc tế

ITS cần tuân thủ các tiêu chuẩn quốc tế - Ảnh: Internet

Sự phát triển của ITS trong tương lai phụ thuộc rất nhiều vào tính ổn định và khả năng mở rộng. Để đảm bảo hệ thống vận hành đồng bộ, các tổ chức quốc tế đã ban hành nhiều tiêu chuẩn quan trọng như ISO 21217 (kiến trúc giao tiếp của ITS) hay ISO/TS 24315 (quản lý quy định giao thông điện tử). Nhờ những tiêu chuẩn này, các quốc gia có thể triển khai ITS trên quy mô toàn cầu mà vẫn đảm bảo tính tương thích, an toàn và hiệu quả.

Điều này chứng tỏ ITS không chỉ là một giải pháp công nghệ đơn lẻ, mà còn là nền tảng để kết nối giao thông toàn cầu. Trong tương lai, khi các quốc gia áp dụng chung một hệ thống chuẩn hóa, thế giới sẽ có một mạng lưới di chuyển liền mạch xuyên biên giới, mở ra một kỷ nguyên giao thông mới đầy triển vọng.

8. ITS tại Việt Nam và vai trò của ELCOM ITS

Tại Việt Nam, nhu cầu triển khai hệ thống giao thông thông minh ngày càng cấp thiết. Tốc độ đô thị hóa nhanh khiến áp lực giao thông ngày một lớn, và ITS chính là giải pháp quan trọng để giải quyết. Trong hành trình này, ELCOM ITS không chỉ cung cấp giải pháp công nghệ, mà còn đóng vai trò kiến tạo xu hướng, kết nối Việt Nam với mạng lưới giao thông thông minh toàn cầu. 

Trong tầm nhìn dài hạn, ELCOM ITS định hướng xây dựng một hệ sinh thái giao thông thông minh toàn diện, nơi các phương tiện, hạ tầng và con người được kết nối chặt chẽ. Từ đó, Việt Nam không chỉ giải quyết vấn đề ùn tắc và tai nạn, mà còn tiến gần hơn tới mục tiêu xây dựng các đô thị thông minh bền vững, thân thiện với môi trường.

Hệ sinh thái ELCOM ITS đạt cúp Vàng giải thưởng Sản phẩm công nghệ số Make in Vietnam 2024 - Ảnh: ELCOM

Nguồn: https://www.iso.org/transport/its-intelligent-transportation-systems