Công nghệ trí tuệ nhân tạo tạo sinh (AI tạo sinh) được ứng dụng rộng rãi trong nhiều lĩnh vực, bao gồm cả giáo dục thông minh, mang lại nhiều lợi ích thiết thực.

Thời gian gần đây, thế giới đã chứng kiến ​​​​sự tăng trưởng chưa từng có trong việc phát triển và sử dụng công cụ AI tạo sinh (GenAI - Generative Artificial Intelligence). Công nghệ này chỉ mới bắt đầu định hình các khía cạnh khác nhau trong cuộc sống của chúng ta. Một lĩnh vực được kỳ vọng sẽ cho thấy ​​sự chuyển đổi sâu sắc là giáo dục.

GenAI, được hỗ trợ bởi những mô hình như ChatGPT của Open AI, Bard của Google và các mô hình khác, có tiềm năng cách mạng hóa phương pháp dạy và học hiện nay.

AI tạo sinh thay đổi ngành giáo dục như thế nào?

Hãy cùng khám phá một số cách mà GenAI có thể tác động đến giáo dục và định hình lại tương lai của việc học tập.

1. Học tập cá nhân

Một trong những suy nghĩ đầu tiên là việc sử dụng GenAI trong giáo dục sẽ mang lại một loại trải nghiệm học tập được cá nhân hóa. Thông thường, chúng ta đọc một cuốn sách, suy ngẫm về nội dung và có trải nghiệm học tập cho riêng mình. Nhưng với GenAI, chúng ta dường như sở hữu cả một thư viện tri thức đồ sộ.

Với sự trợ giúp từ công cụ GenAI trong giáo dục, học sinh có thể tìm hiểu về hầu hết mọi thứ, bất cứ lúc nào họ muốn, tất nhiên là giả sử mô hình có dữ liệu về chủ đề này. Những mô hình AI tạo sinh tương tự như gia sư cá nhân, hỗ trợ giải đáp thắc mắc, yêu cầu từ người dùng.

Môi trường lớp học truyền thống thường gặp khó khăn trong việc đáp ứng nhu cầu học tập đa dạng của mỗi học sinh. Công nghệ GenAI có tiềm năng tạo ra những nền tảng học tập thích ứng, điều chỉnh nội dung và đáp ứng yêu cầu, sở thích và phong cách học tập của từng người.

Điều này không chỉ cải thiện tinh thần tham gia, hợp tác mà còn có khả năng nâng cao kết quả học tập tổng thể. Sẽ rất thú vị khi quan sát các nhà giáo dục và nhà công nghệ cùng nhau đổi mới lĩnh vực này nhằm khám phá thêm công cụ học tập giúp cải thiện chất lượng nền giáo dục.

2. Sản xuất nội dung

Công cụ GenAI rất giỏi trong việc tạo ra nội dung. Xét cho cùng, những mô hình ngôn ngữ lớn (LLM - Large language model) này được huấn luyện trên bộ sưu tập văn bản, từ và cụm từ khổng lồ.

Ví dụ, ChatGPT là dạng mô hình ngôn ngữ lớn thống kê các kiểu sử dụng từ. Công cụ GenAI sắp xếp và nhắc lại các từ theo cách có thể dự đoán được về mặt thống kê dựa trên lời nhắc, câu hỏi hoặc truy vấn từ người dùng.

Tất nhiên, câu hỏi đặt ra là liệu nội dung được tạo ra có chính xác hay không. Hiện tại, một trong những điểm hạn chế lớn nhất là công cụ GenAI có khả năng “gây ảo giác” và cung cấp thông tin không chính xác, đặc biệt là khi chưa được đào tạo về chủ đề đang được truy vấn. Đó là lý do tại sao người dùng bắt buộc phải xem xét và xác minh tính xác thực của nội dung do công cụ GenAI tạo ra.

Nhưng không thể phủ nhận, đối với một sinh viên đang gặp khó khăn trong việc viết một bài báo cáo, hay bất kỳ ai đang có vấn đề với khả năng viết lách, GenAI có thể là một điểm khởi đầu hữu ích. Cũng chính vì điều này, các nhà giáo dục đã nhanh chóng lên án, thậm chí một số trường hợp, cấm học sinh sử dụng GenAI vì coi điều này là gian lận.

Trong khi đó, các thầy cô giáo có lẽ cũng đang sử dụng GenAI để hỗ trợ tạo nội dung bằng cách tự động hóa việc tạo giáo trình, kế hoạch học tập, ghi chú bài giảng và nhiều tài liệu học tập khác. Sử dụng GenAI, giáo viên sẽ tập trung nhiều hơn vào việc giảng dạy và giảm giảm bớt thời gian chuẩn bị tài liệu, từ đó tạo ra tài nguyên giáo dục năng động và có tính cập nhật hơn.

Và đối với những nhà giáo dục phản đối việc học sinh sử dụng GenAI, một bản tin gần đây đã đưa ra giải pháp khá phù hợp: Cho phép học sinh sử dụng AI tạo sinh để tạo nội dung (có xác minh tính xác thực phù hợp), nhưng thay vì nộp bài tập văn bản thông thường, giáo viên có thể yêu cầu học sinh ghi nhớ tài liệu đó và phát biểu hoặc thuyết trình trước cả lớp.

Quá trình lặp lại thông tin hỗ trợ củng cố các khái niệm, cải thiện khả năng duy trì trí nhớ và phát triển kỹ năng, đồng thời cho phép học sinh nắm vững kiến thức thuộc nhiều chủ đề phức tạp.

Ngoài ra, việc nói và thuyết trình trước khán giả giúp xây dựng tính cách tự tin, chuẩn bị cho sinh viên tâm thế bước vào thế giới thực, nơi khả năng diễn đạt, thuyết phục và thể hiện ý tưởng là kỹ năng quan trọng.

Họp tập cùng các công cụ AI tạo sinh có nhiều lợi ích và cả những mặt hạn chế - Ảnh: Internet

3. Dạy kèm và hỗ trợ

Chatbots và gia sư ảo sẽ ngày càng trở nên phổ biến trong môi trường giáo dục. Chúng đã chứng minh năng lực thông qua việc giải quyết các câu hỏi về dịch vụ khách hàng trên rất nhiều trang web. Công cụ GenAI cung cấp phản hồi tức thì, trả lời câu hỏi và hỗ trợ sinh viên học tập nhanh chóng.

Với lời nhắc (prompt) phù hợp, công cụ GenAI thậm chí được sử dụng để chuẩn bị câu hỏi và yêu cầu thực hành ngay trong tiết học. Những công cụ hỗ trợ thời gian thực này không chỉ giúp học sinh nắm bắt các khái niệm nhanh chóng và hiệu quả hơn mà còn giảm bớt gánh nặng cho giáo viên, cho phép họ quan tâm đến từng cá nhân học sinh hơn.

4. Những tiến bộ học tập khác

Học một ngôn ngữ mới có thể là một thách thức với nhiều người, nhưng công cụ GenAI đang đạt được những bước tiến đáng kể trong việc giáo dục ngôn ngữ. Các ứng dụng ngôn ngữ và chatbot được hỗ trợ bởi AI thu hút người học vào cuộc trò chuyện thực tế, cung cấp phản hồi về cách phát âm và thậm chí tạo ra nội dung phù hợp về mặt văn hóa để khiến người học đắm chìm trong trải nghiệm học tập ngôn ngữ. Điều này sẽ làm cho việc học một ngôn ngữ khác trở nên tương tác và dễ tiếp cận hơn.

Cuối cùng, GenAI chắc chắn sẽ thay đổi nền giáo dục dành cho người khuyết tật. Dịch vụ phiên âm tự động chuyển lời nói thành văn bản, giúp những người khiếm thính tiếp cận bài giảng và video giáo dục dễ dàng hơn.

Tương tự, văn bản cũng dễ dàng được chuyển đổi thành âm thanh, và nội dung được chuyển đổi thành nhiều định dạng khác nhau, chẳng hạn như chữ nổi hoặc đồ họa xúc giác, để phục vụ nhu cầu của người học khiếm thị.

Những thách thức khi ứng dụng GenAI vào giáo dục

Bên cạnh những cơ hội có thể nhìn thấy được, việc ứng dụng AI tạo sinh trong giáo dục cũng phải đối mặt với một số thách thức, bao gồm:

1. Công tác quản lý

Vào tháng 5/2023, một cuộc khảo sát toàn cầu của UNESCO với hơn 450 trường học và đại học cho thấy chưa đến 10% đơn vị xây dựng chính sách mang tính thể chế và/hoặc hướng dẫn chính thức liên quan đến việc sử dụng ứng dụng AI tạo sinh.

Họ cũng nhận thấy rằng ở hầu hết quốc gia, các bước và ủy quyền cần thiết để xác nhận một cuốn sách giáo khoa mới phức tạp hơn nhiều so với những yêu cầu để đưa tiện ích AI tạo sinh vào trường học và lớp học.

Sách giáo khoa thường được đánh giá nghiêm ngặt về tính chính xác của nội dung, tính phù hợp về lứa tuổi, về việc giảng dạy và về văn hóa - xã hội, bao gồm các biện pháp kiểm tra tránh nội dung có tính thiên vị trước khi được sử dụng trong lớp học.

2. Quy tắc riêng của ngành

Ngành giáo dục không thể dựa vào nhà cung cấp công cụ AI tạo sinh để điều chỉnh công việc của chính mình. Nếu muốn kiểm tra và xác nhận các ứng dụng AI tạo sinh mới và phức tạp để sử dụng chính thức trong trường học, UNESCO khuyến nghị bộ giáo dục nên xây dựng năng lực của mình bằng cách phối hợp với những cơ quan quản lý khác của chính phủ, đặc biệt là cơ quan quản lý công nghệ.

3. Vai trò của giáo viên

AI nói chung và AI tạo sinh nói riêng được cho rằng có khả năng làm suy yếu vai trò của giáo viên khi ủng hộ tự động hóa giáo dục hơn nữa: Trường học không có giáo viên và giáo dục không có trường học.

Tuy nhiên, bản chất của giáo dục vẫn phải là một hành động mang tính nhân văn sâu sắc, bắt nguồn từ sự tương tác xã hội. Trong đại dịch COVID-19, khi công nghệ kỹ thuật số trở thành phương tiện giáo dục chính, học sinh cũng đã phải mất nhiều thời gian để thích ứng và gặp phải những khó khăn nhất định.

Điều này nhấn mạnh rằng các trường học có thể ứng dụng AI tạo sinh để vận hành tốt hơn với số lượng giáo viên vừa đủ, đồng thời vẫn đảm bảo chất lượng dạy và học.

Tự động hóa giáo dục không có nghĩa là giáo viên không đóng vai trò quan trọng - Ảnh: Internet

Kết luận

Trong tương lai, GenAI có thể sẽ đóng một vai trò quan trọng trong việc giúp mọi người tiếp thu những kỹ năng và kiến ​​thức mới. Công nghệ này có tiềm năng biến đổi nền giáo dục theo những cách mà chúng ta không thể hình dung được chỉ vài năm trước đây. Từ trải nghiệm học tập cá nhân hóa đến sản xuất nội dung, GenAI giúp việc dạy và học trở nên hấp dẫn, dễ tiếp cận và hiệu quả hơn đối với người học ở mọi lứa tuổi.

Tuy nhiên, cần phải nhớ rằng mặc dù AI là một công cụ mạnh mẽ nhưng vai trò của các chuyên gia, thầy cô giáo trong việc hướng dẫn và định hình quá trình học tập vẫn không thể thay thế được.

Khi nắm bắt những cơ hội do AI tạo sinh mang lại trong giáo dục, hãy đảm bảo rằng yếu tố con người trong giảng dạy và cố vấn tiếp tục phát triển cùng với những đổi mới công nghệ này.

Nguồn tham khảo:

https://www.jdsupra.com/legalnews/the-impact-of-generative-ai-on-education-1200893/

https://www.unesco.org/en/articles/generative-artificial-intelligence-education-what-are-opportunities-and-challenges