Nhiều ý kiến cho rằng, robot trí tuệ nhân tạo có thể loại bỏ hàng triệu công việc trước đây và tạo ra hàng triệu công việc mới, làm thay đổi hoàn toàn thị trường lao động hiện nay. Tại sao robot AI có thể thay thế con người? Hãy tìm hiểu trong bài viết dưới đây.

Rất nhiều tranh cãi đã nảy ra khi trí tuệ nhân tạo (AI - Artificial Intelligence) và robot xuất hiện. Có hai luồng tranh luận: Robot trí tuệ nhân tạo sẽ lấy đi một số công việc của con người nhưng chúng cũng sẽ tạo ra những công việc mới. Kể từ năm 2000, robot và hệ thống tự động hóa đã loại bỏ khoảng 1,7 triệu công việc, chủ yếu liên quan đến sản xuất. Mặt khác, người ta dự đoán rằng AI sẽ tạo ra 97 triệu việc làm mới vào năm 2025.

Robot AI là gì?

Robot AI (Robot trí tuệ nhân tạo) là cỗ máy được phát minh ra nhằm tự động hóa các công việc, thay thế, hỗ trợ, giúp đỡ con người trong hoạt động sản xuất và nhiều lĩnh vực khác. Nhờ sự tích hợp công nghệ trí tuệ nhân tạo, robot ngày càng thông minh hơn khi có khả năng suy nghĩ, nhận thức và giao tiếp như con người.

Robot từ lâu đã là một yếu tố quan trọng trong phát triển công nghệ. Các nhà nghiên cứu đã bắt đầu chú ý đến trí tuệ nhân tạo, từ đó tạo ra một robot AI. Ngày nay, robot trí tuệ nhân tạo đang được phát triển thường xuyên. Với AI, rô-bốt có thể điều hướng độc lập, quyết định phải làm gì và thích ứng với các điều kiện khác nhau.

Ví dụ, robot trí tuệ nhân tạo Sophia mang ngoại hình, khuôn mặt biểu cảm giống hệt con người thực, làn da nhân tạo đã được cấp bằng sáng chế và màu da, thiết kế khuôn mặt, ngôn ngữ có thể định cấu hình. Người máy Sophia có thể sử dụng AI để tạo ra một số suy nghĩ, lời nói và hành động của riêng mình. Thông qua các mối quan hệ với mọi người, Sophia phát triển và sử dụng những kiến ​​thức vô giá này để đạt được sự tự chủ và tình cảm thực sự.

Một ví dụ khác là robot trí tuệ nhân tạo Vector. Robot Vector có kích thước siêu nhỏ, được sản xuất từ công ty công nghệ Anki - một trong những công ty công nghệ hàng đầu Hoa Kỳ hiện nay. Nó có thể hoạt động độc lập và tương tác với con người cũng như môi trường bên ngoài. Khi ra đời, robot Vector đã nhanh chóng tạo nên cơn sốt trong cộng đồng các tín đồ yêu thích robot trên toàn thế giới, trong đó có Việt Nam.

Robot AI Sophia có ngoại hình và biểu cảm tương tự người thật - Ảnh: Internet

Robot AI liệu có thể thay thế hoàn toàn con người trong công việc?

AI đang và sẽ tiếp tục thay thế con người trong một số công việc. Người lao động trong các ngành, từ chăm sóc sức khỏe đến nông nghiệp cũng như công nghiệp, đều có thể thấy sự gián đoạn, cắt giảm trong tuyển dụng do AI. Nhưng nhu cầu về lao động, đặc biệt là trong lĩnh vực robot, kỹ thuật phần mềm, dự kiến ​​sẽ tăng vọt nhờ sự phát triển của công nghệ này.

Một số người không nhìn nhận AI theo cả hai cách. Ví dụ, Sean Chou - Giám đốc điều hành của công ty khởi nghiệp AI Catalytic, cho rằng robot thật ra còn khá kém cỏi, có khả năng thất bại cao.

Tuy nhiên, không phải là máy móc không phát triển, chỉ là chúng đang phát triển chậm hơn nhiều so với thông tin từ một số phương tiện truyền thông. Vì vậy, việc robot trí tuệ nhân tạo hoàn toàn thay thế vị trí của con người trong tương lai vẫn là một vấn đề xa vời và gần như không thể trở thành sự thật.

Các loại công việc Robot AI có nhiều tác động

Nhiều chuyên gia cho rằng, một số ngành nghề sẽ được tự động hóa hoàn toàn trong vòng 5 đến 10 năm tới, tức là không cần tới sự tham gia của con người trong quá trình làm việc. Một nhóm các giám đốc điều hành công nghệ cấp cao, bao gồm Hội đồng Công nghệ Forbes, đánh giá bảo hiểm, các công việc liên quan đến kho bãi, sản xuất, dịch vụ khách hàng, nghiên cứu, nhập dữ liệu,... là những công việc nằm trong nhóm này.

Theo "Báo cáo tương lai việc làm năm 2020" của Diễn đàn kinh tế thế giới, AI dự kiến ​​sẽ thay thế 85 triệu việc làm toàn cầu vào năm 2025. Mặc dù điều đó nghe có vẻ đáng sợ, nhưng báo cáo cũng cho rằng công nghệ này sẽ tạo ra 97 triệu việc làm mới trong cùng thời gian đó.

Kai-Fu Lee, chuyên gia AI và Giám đốc điều hành của Sinovation Ventures (một trong các hãng đầu tư mạo hiểm đầu tiên của Trung Quốc hiện diện tại Mỹ), đã viết trong một bài luận từ năm 2018 rằng, 50% công việc sẽ được AI tự động hóa trong vòng 15 năm tới: “Kế toán, công nhân nhà máy, tài xế xe tải, trợ lý pháp lý, bác sĩ X quang,... sẽ phải đối mặt với sự gián đoạn công việc tương tự như những gì nông dân phải đối mặt trong cuộc Cách mạng Công nghiệp”.

Khi xem xét quan điểm này cùng với diễn biến trên thực tế, cũng như dựa trên nhiều nghiên cứu khác của Viện Toàn cầu McKinsey, Đại học Oxford và Cục Thống kê Lao động Hoa Kỳ, thấy được đây là điều hoàn toàn có khả năng xảy ra. 

Mặc dù AI chắc chắn sẽ thay đổi tương lai của thị trường lao động, nhưng có nhiều giả thuyết về bản chất của sự thay đổi đó. Có những đối tượng sẽ nhận được tin tức tiêu cực, cũng sẽ có nhiều người tìm thấy cơ hội mới.

Những lĩnh vực AI không thể thay thế con người

Chúng ta có thể yên tâm rằng, sẽ có những công việc không bao giờ bị thay thế bởi robot AI. Công việc mà trí tuệ nhân tạo không thể sao chép thường là các vị trí đề cao tinh thần sáng tạo, sự đồng cảm và công việc liên quan đến chính trị, chiến lược phức tạp như: Giáo viên, nhà văn, luật sư, nhân viên xã hội, chuyên gia y tế, nhà trị liệu, chuyên gia quản lý,...

Một số lĩnh vực sẽ tiếp tục dựa vào lao động, trí tuệ và cảm xúc con người để phát triển, bao gồm công việc viết lách, công tác xã hội, luật phòng chống tội phạm, giáo dục, y tế, nghiên cứu, phát triển công nghệ,... Những lĩnh vực này vẫn được hỗ trợ bởi sự tiến bộ của AI trong tương lai, nhưng robot AI không thể “học” được sự đồng cảm, trí thông minh xã hội như con người.

Ví dụ, AI có thể là một công cụ hữu ích cho các nhà giáo dục trong việc nâng cao cấp độ năng lực, đo lường sự tiến bộ trong quá trình học và tìm hiểu tính cách của từng học sinh. Tuy nhiên, giáo viên vẫn đóng vai trò chính trong giảng dạy, truyền đạt tư duy, kiến thức, đồng thời cố vấn và kết nối với học sinh.

Có bốn điểm yếu cơ bản của robot trí tuệ nhân tạo ngăn cản nó đảm nhận một số công việc nhất định. Đó là:

• Lập kế hoạch chiến lược phức tạp

• Phối hợp tay chân và thị giác chính xác

• Xử lý các không gian không xác định và không có cấu trúc

• Cần nhiều cảm xúc, tình cảm

Ngược lại, nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho việc áp dụng công nghệ để giảm khối lượng, tăng năng suất và chất lượng công việc, AI cần có sự tham gia và vận hành của con người, thậm chí là rất nhiều người.

Các lĩnh vực đòi hỏi sự tiếp xúc của con người sẽ tiếp tục gia tăng nhu cầu về nhân sự. Mặc dù AI sẵn sàng hỗ trợ nhiều ngành công nghiệp, nhưng kết nối giữa con người với con người tại nơi làm việc là luôn luôn cần thiết.

AI không thể thay thế con người trong công việc đòi hỏi nhiều cảm xúc, sự thấu hiểu, đồng cảm - Ảnh: Internet

Lợi ích khi ứng dụng robot AI trong công việc

Nhiều chuyên gia tin rằng, lợi ích lớn nhất của robot AI là khả năng giúp đỡ con người thực hiện các nhiệm vụ lặp đi lặp lại, tẻ nhạt nhưng cần thiết, để họ có thời gian tập trung vào dự án phức tạp và bổ ích hơn - hoặc chỉ phải bỏ ra một khoảng thời gian rất nhỏ để hoàn thành những công việc đó. Mối lo ngại về việc người công nhân bị sa thải hoàn toàn có cơ sở, nhưng nguồn lực đó có thể được tận dụng cho công việc cần thiết hơn.

Một số người cho rằng, nhờ công nghệ AI, năng suất và hiệu quả công việc tăng lên trong khi có thể rút ngắn lượng thời gian làm việc trong tuần. Điều này có vẻ tốt trên phương diện lý thuyết nhưng lại kèm theo những vấn đề liên quan đến quyền lợi, chế độ đãi ngộ, tiền lương, hoa hồng,...

Xem thêm bài viết: Robot giao hàng: Công nghệ của tương lai với những ứng dụng tiện lợi

AI sẽ tạo ra việc làm như thế nào?

Cả thế giới đang tham gia vào sự phát triển của AI. Các nhà nghiên cứu hy vọng sẽ xây dựng thành công hệ thống trí tuệ nhân tạo có khả năng học hỏi từ lượng dữ liệu nhỏ hơn. Trong tương lai gần, lao động của con người là cần thiết và chưa thể hoàn toàn cắt giảm, đặc biệt là nhân lực trong lĩnh vực nghiên cứu và phát triển công nghệ.

Khi AI cùng các công nghệ khác phát triển, nhu cầu về đào tạo, dữ liệu, bảo trì, xử lý các trường hợp ngoại lệ sẽ không ngừng tăng lên. Vậy, làm thế nào để giám sát AI? Làm thế nào để đào tạo nó và đảm bảo rằng AI không hoạt động vượt ngoài tầm kiểm soát? Tất cả vấn đề nêu trên đều cần đến con người.

Đó cũng là cách AI tạo ra công việc mới trên thị trường lao động. Thậm chí, có ý kiến cho rằng, AI sẽ là “công cụ tạo việc làm tuyệt vời nhất mà thế giới từng thấy.”

Công nghệ này được dự báo sẽ làm tốc độ tăng trưởng việc làm nhanh hơn mức trung bình ở nhiều ngành nghề, bao gồm: Kế toán viên, nhà hoa học pháp y, kỹ thuật viên địa chất, nhà văn kỹ thuật, chuyên viên điều hành máy cộng hưởng từ (MRI), chuyên gia dinh dưỡng, chuyên gia tài chính, nhà phát triển web, nhân viên tín dụng, trợ lý y tế,...

Tương tự như thời điểm Cách mạng Công nghiệp diễn ra, một số công việc nhất định đã biến mất. Tuy nhiên, ngày càng nhiều công việc mới được tạo ra. Vì vậy, để bắt kịp xu hướng và sự thay đổi không ngừng của thị trường lao động tương lai, chúng ta cần chuẩn bị một số kỹ năng cần thiết trong thời đại AI:

• Toán học cơ bản

• Giao tiếp tốt bằng lời nói và văn bản

• Sáng tạo

• Quản lý con người

• Trí tuệ cảm xúc

• Tư duy phản biện và giải quyết vấn đề

Nói tóm lại, sự ra đời của AI có thể dẫn đến sự cắt giảm một lượng lớn nhân sự trong một số ngành nghề nhất định. Bù lại, nó cũng tạo ra rất nhiều cơ hội việc làm cho những ai biết nắm bắt và không ngừng phát triển kiến thức, kỹ năng liên quan đến công nghệ.